قطعات الکترونیکی آسانسور (Elevator equipment electronics) مانند تابلو فرمان، جعبه رویزیون و سیستم نجات اضطراری نقش مهمی در کارکرد آن دارند که در کنار قطعات غیر الکترونیکی و مکانیکی، وجود این لوازم و تجهیزات ضروری است؛ زیرا روند کار این ماشین الکتریکی مکانیکی وابسته به تمامی تجهیزاتی است که در آن به کاررفته است. به دلیل تنوع در تولید انواع آسانسور، ممکن است قطعات آنها نیز با یکدیگر متفاوت باشند. مثلا آسانسور هیدرولیکی دارای قطعات مکانیکی مانند پاروپوینت و جک است که در دیگر آسانسورها این تجهیزات کاربردی ندارند. در برخی از آسانسورها به دلیل ساختار و عملکردشان نیازی به چاهک و موتورخانه نیست، در نتیجه بسیاری از قطعات الکترونیکی دیگر کارایی ندارند و استفاده نمی‌شوند. قبل از هر چیز باید بدانیم که هر کدام از قطعات در چه بخشی کاربرد دارند. در ادامه مقاله محل نصب قطعات الکترونیکی و مکانیکی در بخش‌های مختلف آسانسور را خواهیم گفت.
محل نصب قطعات الکترونیکی آسانسور
آسانسور از اجزای مختلفی مانند موتورخانه، چاه آسانسور و چاهک تشکیل شده‌است که در هر یک از این بخش‌ها قطعات و لوازم اسانسور نصب می‌شوند. آشنایی با بخش‌های مختلف این سیستم می‌تواند به ما در پیدا کردن جای نصب قطعات کمک کند.
- موتورخانه آسانسور (Elevator engine room): در این بخش قطعاتی مانند موتور اسانسور (elevator engine)، تابلو فرمان (dashboard)، فلکه هرزگرد و قطعه کاهنده سرعت نصب می‌شوند.
- چاه آسانسور (Elevator shaft): چاه در واقع همان مسیر عمودی برای حرکت کابین است و محلی برای نصب کابین آسانسور (elevator cabin)، ریل و درب‌های الکترونیکی می‌باشد.
- بخش چاهک آسانسور: این بخش در انتهای چاه قرار گرفته‌است و برای نصب قطعات الکترونیکی مانند بافر(Buffer) کاربرد دارد.
بنابراین آسانسور داری سه بخش است که هر کدام دارای قطعات الکترونیکی و مکانیکی زیادی هستند. کار هر کدام از این قطعات با توجه به مکان استفاده متفاوت است. در ادامه قطعات الکترونیکی آسانسور را معرفی خواهیم کرد.
- تابلو فرمان (control panel)
- باطری آسانسور
- رویزیون آسانسور
- شستی آسانسور
- فتوسل
- تراول کابل
تابلو فرمان یک از قطعات الکترونیکی آسانسور
تابلو فرمان (Elevator control panel) یا داشبرد مغز متفکر آسانسور برای ارسال دستورات به موتور است. این بخش برای پردازش داده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و ارتباط نزدیکی با موتور دارد. تابلو فرمان به عنوان یکی از قطعات الکترونیکی آسانسور در بخش بالایی چاه قرار خواهد گرفت. نمونه‌هایی مانند دوسرعته و درایو از انواع پرکاربرد تابلو فرمان هستند. قیمت این کنترل پنل بر اساس نوع، ظرفیت و برند آن مشخص می‌شود و از قطعات گران‌قیمت اسانسور است. در اینجا برخی از اجزای مهم آن را ذکر خواهیم کرد.
- کلید معمولی و اتوماتیک (MCB) و گردان و فیوز
- انواع لامپ سیگنال
- انواع کنتاکتورهای الکترونیکی مانند SSR
- قطعه ترانس
- بی‌متال
- ترانسفورماتور
- شارژر
در تابلو فرمان تمامی دستورات برای حرکت کابین پردازش می‌شوند. به همین دلیل بهتر است با وظایف این قطعه الکترونیکی آسانسور آشنا شویم.
- کنترل دور موتور آسانسور و در نتیجه عدم ایجاد سرعت ناگهانی
- دسترسی به موقعیت کابین
- هدایت کابین به بالا و پایین
- ایجاد ایمنی کابین در حین حرکت
- اطلاع از عملکرد درست قطعاتی مانند سوییچ و ترمز
- امکان پردازش قطعات الکترونیکی آسانسور
این قطعه توسط برندهای مختلف تولید و عرضه می‌شود و با توجه به نوع آسانسور، نمونه‌های متفاوتی از آن را می‌توانیم مورد استفاده قرار دهیم. مدل رله‌ای، دیجیتالی، مدل PLC و تالو فرمان میکرو کنترلری که به آن مدل میکرو پروسسوری نیز می‌گویند، انواع متنوع تابلو فرمان هستند. هر کدام از این تابلوها دارای کارایی مشخصی هستند و سیر تحول خود را دارند. در نتیجه از نظر سرعت، حجم، صدا و نویز با یکدیگر متفاوت هستند.
باطری آسانسور
همانطور که می‌دانید کارکردن آسانسور بستگی به جریان الکتریکی آن دارد. به همین دلیل با قطع شدن برق شهری، امکان محبوس شدن افراد در داخل آسانسور وجود دارد. در بسیاری از اسانسورها، از سیستم بلک اوت استفاده می‌شود. در این سیستم از باطری UPS استفاده می‌شود؛ بنابراین یکی از قطعات الکترونیکی آسانسور، باتری یو پی اس است. معمولا این باطری از موادی مانند نیکل کادمیوم و سیلد اسید تولید می‌شود. مدل‌های سیلد اسید تا 12 ولت توان دارند و برای مواقعی که برق نباشد، بسیار کاربردی هستند. این باطری‌ها برای رساندن انرژی برق در هنگام نبود برق شهری، به کار می‌روند. در نتیجه می‌توانند کابین را به نزدیک‌ترین طبقه برسانند و فرد در کابین محبوس نماند. این تکنولوژی برای آسانسورهای پرتردد در مراکزی مانند ساختمان‌های تجاری، اداری و … کاربرد دارد. مدت زمان مورد نیاز برای جابه‌جایی کابین در صورت استفاده از باطری، در حدود 30 ثانیه می‌باشد.
رویزیون آسانسور
جعبه رویزیون دارای ترمینال‌‌هایی است که یک واسط بین کنترل پنل و سایر قطعات الکترونیکی آسانسور ایجاد می‌کنند. این قطعه باید روی کابین آسانسور قرار بگیرد تا در مواقع تعمیر در دسترس سرویس‌کاران باشد. تمامی قطعات الکترونیکی از طریق این جعبه با یکدیگر در ارتباط هستند. کلیدهایی مانند استپ، کلید آپ، کلید داون، انواع کلید خروج آسانسور از مدار، کلید روشن شدن آسانسور و … روی این جعبه تعبیه شده‌اند. در ادامه به معرفی انواع جعبه رویزیون خواهیم پرداخت.
- رویزیون ساده
- رویزیون کارکدک
شستی آسانسور
یکی از قطعات الکترونیکی آسانسور، شستی است. شاستی آسانسور در درون کابین آسانسور و خارج از آن نصب می‌شود. ممکن است در هر آسانسور، ابعاد پنل شستی متفاوت باشد. از این طریق دستورات به وسیله کلیدهای روی شستی به کنترل پنل یا همان تابلو فرمان منتقل می‌شوند؛ بنابراین مسافر با این روش می‌تواند دستورات را اجرا کند و موجب حرکت کابین شوند. به بیان ساده مسافر دکمه 2 را فشار می‌دهد و تابلو فرمان متوجه می‌شود که باید در طبقه 2 ایست کند. معمولا شستی آسانسور به صورت لمسی، دکمه فشاری و شستی احضار وی آی پی طراحی می‌شود. در مدل لمسی ممکن است جنس آن استیل یا شیشه‌ای باشد. نمونه‌های دکمه فشاری کاربرد و رواج بیشتری دارند. در نتیجه در بیشتر آسانسورهای امروزی از نمونه استاندارد یا همان دکمه فشاری استفاده می‌شود. قطعات الکترونیکی آسانسور هر کدام کاربرد و ویژگی‌های خاصی دارند که در این بخش مهم‌ترین این قطعات شرح داده‌شدند. در ادامه چند قطعه مکانیکی مهم آسانسور را نیز برای آشنایی بیشتر ذکر خواهیم کرد. موتور آسانسور و قطعات مورد نیاز برای ایجاد ایمنی در این سیستم در ادامه معرفی خواهند شد.
موتور آسانسور
اصلی‌ترین قطعه آسانسور برای ایجاد حرکت کابین، موتور آسانسور است. تبدیل نیروی محرکه به انرژی لازم برای حرکت دادن کابین، از وظایف موتور می‌باشد. به طور کلی در انواع آسانسور دو نوع موتور مورد استفاده قرار می‌گیرد. موتورهای گیربکسی و گیرلس با توجه به نوع آسانسور و ساختمان در این قطعه کاربرد دارند. تفاوت موتور گیرلس و گیربکس آسانسور در کاربرد آن است. موتور یکی از قطعات مکانیکی است و در ارتباط نزدیک با قطعات الکترونیکی آسانسور می‌باشد. این قطعه از طرف تابلو فرمان، دستورات لازم را دریافت می‌کند. دستورات برای ایجاد حرکت کابین به سمت بالا یا پایین از طریق سیم بکسل به کنترل پنل فرستاده می‌شوند. موتور آسانسور قلب این سیستم است و مهم‌ترین بخش آسانسور به شمار می‌آید. در نتیجه هزینه بیشتری برای خرید آن باید پرداخت شود.
گاورنر و پاراشوت
برای ایجاد ایمنی بیشتر در این سیستم، برخی از قطعات مکانیکی آسانسور باید در آن نصب شوند. پاراشوت برای بالا بردن سطح ایمنی آسانسور، به صورت یک ترمز عمل می‌کند. هنگامی که سرعت حرکت کابین در اثر یک اختلال بیشتر شود، این قطعات کارایی خود را نشان می‌دهند. در این حالت اغلب دو قطعه پاراشوت و گاورنر با استفاده از سیم به هم وصل می‌شوند. در نتیجه از شتاب و سرعت کابین اسانسور جلوگیری می‌کنند. با کشیده‌شدن اهرم پاراشوت توسط گاورنر، حرکت کابین روی ریل متوقف می‌شود. گاورنر اغلب به صورت یک جهته و دو جهته تولید می‌شود. همچنین این قطعات توسط شرکت‌ها و برندهای مختلف ارائه می‌شوند که موجب تفاوت در قیمت آنها شده‌است. اما؛ به طور کلی از نظر قیمت مانند قطعات اصلی نیستند و در صورت خرابی می‌توان آن را تعویض کرد. قطعات الکترونیکی آسانسور نیز مانند قطعات مکانیکی ممکن است نیاز به تعمیر داشته‌باشند.
سخن پایانی
در سایت آموزشی لوازم آسانسور و در این صفحه در مورد انواع قطعه های الکترونیکی آسانسور توضیح داده شد. اغلب قطعات الکترونیکی آسانسور توسط برندهای مختلف تولید می‌شوند. در صورتی بروز مشکل و خرابی در این قطعات، سرویس‌کار نسبت به تعویض یا تعمیر این قطعات اقدام می‌کند. برخی از قطعات برقی نقش تعیین‌کننده‌ای در سیستم آسانسور دارند. مثلا در صورت عدم استفاده از تابلو فرمان، دستورات برای حرکت کابین اجرا نخواهند شد.
